ადიოდე კიბეზე, რომელიც შედის... ცეცხლში. მეხანძრეები ასეთ ლაშქრობებს ყოველდღიურად ასრულებენ. და არ არის გასაკვირი რომ მათთვის მოგონილი სხვადასხვა სისტემები „საფეხურგამტარების“ სიმაღლის გაზრდისთვის. მსოფლიოსთვის უხილავი ჭკვიანების წყალობით შედგენილი კიბეების ზოგიერთ ტიპს სახელი გამოგონებლების ეროვნების მიხედვით უწოდეს - შვედური, ინგლისური, რომანული (რატომღაც ასე ეწოდებოდა ძველად გერმანულ კიბეებს). ვიკინგების დღევანდელი შთამომავლები ქვედა ბოლოებს სკობებს ამაგრებდნენ, რათა პირველი საფეხური ზედა მუხლისა დაყრდნობოდა ქვედას ზედას, გერმანელები თითო სკობას ამაგრებდნენ თითოეული ტეტივის ბოლოზე. მათ ამაგრებდნენ ერთმანეთზე და ყოფდნენ ანალოგიურ სკობებში, რომლებიც შვედურად იყო განლაგებული, მაგრამ არა გვერდიდან არამედ წინიდან. ასეთ მოწყობილობის ტარება მოსახერხებელი იყო ნებისმიერ სახანძრო სვლაზე კიბეები ხომ კომპაქტური იყო და ადვილად იკრიბებოდა. თუმცა საქმეში ისინი ხშირად სცოდავდნენ: ხან სიგრძე არ ყოფნიდა, ხან ძალიან გრძელი აღმოჩნდებოდა. საჭირო იყო კიბე, რომლის სიმაღლეც შეიცვლებოდა მეხანძრეთა სურვილისამებრ. ის მოიგონეს და დაარქვეს გადასატანი. როდის მოხდა ეს?
1777 წელს პეტერბურგის მეცნიერებათა აკადემიამ განიხილა და დააკმაყოფილა მსოფლიოში პირველი მექანიკური კიბის პროექტი. ეს იყო ფართობი, რომელიც დაზეთილი რიჩაგული მექანიზმით იწეოდა. მალე რუსებმა მოიგონეს და დაამზადეს გადასატანი სახანძრო კიბე, რომელიც თანამედროვე კონსტრუქციების წინასახე გახდა. „ბრანდმაისტერებისთის პრაქტიკულ რჩევებში“ 1818 წლისა, წერია:“ კიბე მექანიკურია, ხუთ მუხლზე, რომელიც ერთი მეორედან გამოდის“... 65 წლის შემდეგ პეტერბურგის სახანძრო დაცვის სახელოსნოში რამდენიმე ასეთი კიბე დაამზადეს 17 მეტრის სიმაღლის. მაგრამ ამაზე მარტო ჩვენთან არ ფიქროდნენ. 1886 წლიდან გერმანული ფირმა Magirusи Metz აკეთებდა გადასატან კიბეებს წარმატებული კონსტრუქციით. ისინი ბევრ ქვეყანაში მიქონდათ, რუსეთშიც. დიდი ქალაქების სახანძრო ბრიგადები ასეთ პროდუქციას ყიდულობდნენ.
დგებოდა 20-ე საუკუნე . ქალაქები იზრდებოდა, ივსებოდა ხალხით და მანქანებით და უფრო ხშირად იწვოდა. ცეცხლის ჩაქრობისადმი მოთხოვნები მუდმივად იზრდებოდა. ერთერთი მათგანი უბედურების ადგილას სახანძრო ტექნიკის სწრაფად მიტანაში მდგომარეობდა, მათ შორის გადასატანი კიბეების. ისინი გადაქონდათ ხელით, აწყობილ მდგომარეობაში, გადაქონდათ საცხენოსნო ტრანსპორტით, მიღწევისას გადმოქონდათ მიწაზე, აყენებდნენ და დგამდნენ მკაცრად ვერტიკალურად. ამას დიდი დრო მიქონდა, მოითხოვდა ძალას, ყურადღებას. ქალაქის ქუჩები ივსებოდა ავტომობილებით, თან ამასთან ყოველწლიურად უფრო სრულყოფილით. და ხალხს, რომელიც ცეცხლთან ბრძოლით პროფესიონალურად იყო დაკავებული, დიდი სურვილი ქონდა თვითმავალი ეკიპაჟები გამოეყენებინა. 1920 წელს მოსკოვის მეხანძრეებმა ათვისეს სამტონიანი სატვირთოს შასსე კიბე „მარიგუსის“ ტრანსპორტირებისთის. გამოცდილება წარმატებული გამოდგა, თუმცა ავტომანქანების დეფიციტმა მისი გავრცელების საშუალება არ მისცა.
სამი წლის შემდეგ ჩვენი სპეციალისტები, რომლებიც მიუნხენში გერმანიის მეხანძრეთა მე-19-ე ყრილობას ესწრებოდნენ, და მასთან ერთად სახანძრო ტექნიკის გამოფენა დაათვალიერეს, ამ სფეროში სიახლეებს გაეცნენ. მათ ნახეს მექანიკური კიბე „მეტც“ რომელიც მიმაგრებული იყო განსაკუთრებულ მექანიზმზე, რომელიც სატვირთოს შასეზე იყო განლაგებული, რომელიც ფირმა „მაგირუსის“ მიერ იყო შექმნილი.

გადიოდა წლები, და იზრდებოდა ხანძრის ადგილას გადასატანი კიბეების მიტანის აქტუალობა. ლენინგრადის სახანძრო დაცვაში გადაწყვიტეს ის ხის გადასატანი კიბეები 1912 წლის გამოშვების ავტოდგუშებით ია 3 ეტარებინათ. შეიმუშავეს სამი პროექტი ავტომობილის დამუშავების. აირჩიეს საუკეთესი და შეუკვეეს სამი ეკზემპლიარი ლენინგრადის ქარხანას „შუქი და ძალა“. ეს სამუშაო 1932 წლის 15 სექტემბერს დაასრულეს. რა გამოვიდა?
ავტომანქანის რამაზე დაამააგრეს კიბეები, დააყენეს მამოძრავებელი, რომელიც კიბეს სატრანსპორტო მდგომარეობაში ქაჩავდა, შეცვალეს კაბინა, თავის ადგილას დატოვეს დგუში და კატუშკა სახელოებთ, გამოვიდა ორიგინალური ავტომობილი უბედურების ადგილზე მისვლისას მეხანძრეებმა მოხსნეს კატუშკა სახელობით დაუშვეს კიე მიწაზე სახელურით მისცეს საბაზო მდგომარეობა , შემდეგ კი მანქანა გამოიყენეს როგორც ჩვეულებრივი ავტოდგუში. მებრძოლებს ეს მოწონდათ. ამიტომ ბრიგადამ კიდევ რამდენიმე ავტოკიბე შეუკვეთა, რის წყალობითაც 1934 წელს ლელინგრადი გათავისუფლდა საცხენო სახანძრო ეკიპაჟისგან.
და მაინც ეს მეთოდი არაპერსპექტიული გამოდგა. საჭირო იყო ახალი კონსტრუქცია. მისი გაკეთება ქარხანაში „მუშაობისა და დასვენების შორის“ შეუძლებელი იყო. ქვეყანა აშკარად საჭიროებდა სამეცნიერო ცენტრს, რომელსაც შეეძლებოდა კვლევებიც წარმოება. ასეთი ორგანიზაცია შექმნეს 1935 წელს - ცენტრალურო სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტი ხანძარსაჭინააღმდეგო თავდაცვისა . ის განლაგდა მოსკოვთან ახლოს მდებარე დასახლება ბალაშიხში (1939 წლიდან ქალაქი). მუშაობის პირველი ორი წლის განმავლობაში იქ მოხერხდა ათობით ახალი მანქანის და ცეცხლთან საბრძოლველი მოწყობილობის დაპროექტება. მათ შორის მეტალის გადასატანი კიბე 30 მეტრზე მეტი სიმაღლის, რომელიც სატვირთო ზის-6 -ის შასეზე იყო მოთავსებული. პროექტი გადასცეს მოსკოვის სახანძრო მანქანების ქარხანას, რომელიც იმ დროისთვის სტალინის სახელობის საავტომობილო ქარხნის ფილიალი გახდა. იქ მუშაობდნენ საკუთარ გადასატან კიბეზე 45 მეტრის სიმაღლის. თანამშრომლობამ მოიტანა ის , რომ ორივე იდეა გაერთიანადა, და მალე გააკეთეს ჩანახატი მექანიზირებული ავტოკიბისა -30(შიმაღლე 30.1 მეტრი).
30-იანი წლების შუაგულისთვის მოგროვდა რამდენიმე ათეული გადასატანი სახანძრო კიბე „მაგირუსის“ და მეტცის მიერ შემქნილი 20-იან წლებში და 30-იანების დასაწყისში. ყველა მათგანი იყო მეტალის , მაგრამ დაძველებული უცხოური მარკების შასეზე , თავად კიბეები გამოდგა მყარი და საიმედო მუშაობაში. მათ ხშირად იყენებდნენ ხანძრების დროს, მშენებლობებზე, მრავალსართულიანი სახლების რემონტის დროს. მათ მიმართ პრეტენზიები არ ქონდათ. ხოლო მათი გადამტანი მანქანები მწყობრიდან გამოდიოდა , სათადარიგო კი არ იყო საკმარისი. კიბეები რომ მოხმარებაში შეენარჩუნებინათ, თითოელი მათგანისთვის შეეცვალათ ავტომობილი გადამტანი. საჭირო იყო გერმანული კიბის „გადაჯდომა“ საბჭოთა ავტოზე. ამისთვის შესაბამისი იყო შასე სატვირთო ზის-6 , რომლის დამუშავება იყო საჭირო, რაც შეასრულეს მოსკოვის და ლენინგრადის სახანძრო დაცვის საავტომობილო სახელოსნოებში. რას აკეთებდნენ იქ?
რამის ლონჟერონები დააგრძელეს ზუსტად 1 მეტრით. კაბინის უკან მოათავსეს საყრდენი კიბისთის სატრანსპორტო მდგომარეობაში და დასაჯდომები მეხანძრეებისთვის. დამატებითი ტრანსმისიაუკანა ხიდის და კოშკური მექნიზმის მოქმედებაში მოსაყვანად, გამოიყენეს სახანძრო მაქნანა ძ-1 დან. მართა აწევის, მოტრიალების, კიბისა ხორციელდებოდა სახელურებით, რომელიც კოშკურ მექნიზმზე იყო განლაგებული. კიბის მთელი გადაადგილება მამოძრავებლიდა ხორციელდებოდა. ბრანებების შესრულების სიჩქარე დამოკიდებული იყო ძრავის ბრუნვის სიხშირეზე. რამაზე წმაყვანი ტელეშკის ახლოს დაამაგრეს ოთხი დომკრატური შტირი, ხელის მოსაყვანით. ვერტიკალური კოშკის ბრუნვა მოდიოდა შუალედში უკანა ბორბლებს შორის.

ეს ავტომობილი ატარებდა საოცარ კიბეს. მისი ყველა ელემენტრი დამზადებული იყო მილებისგან მრგავლი კვადრატული, და სხვა კვეთისა. კიბე იმდენად მყარი იყო, რომ მასზე ხტუნავდნენ. და მაინც მისი საფეხურები სუსტად მიიჩნეოდა. მისი სიმტკიცის აასამაღლებლად ხის საცობებს დებდნენ.
ავტოკიბე კ-30 გამოიყენებოდა ცეცხლთან ბრძოლისთვის. ზედა მუხლის ბოლო საფეხურზე მიამაგრეს საჭავლე, სახელო მისგან გამდოიოდა კატუშკიდან, რომელიც მიმაგრებული იყო ავტომობილის უკან. ხანძრის დროს სახელოების ქვედა სტიკს აერთებდნენ ავტოდგუშთან, წყალი მიდიოდა ზემოთ. მებრძოლი მიუშვერდა წყალს ალში, იდგა რა ზედა მუხლის საფეხურზე, ან დააგრძელებდა სახელოებს და აღწევდა ბრანდსპოიტით აალებულ შენობაში.
„ოცდაათიანი“ აღჭურვეს დამცავით. მაგალითად, როცა კუთხე კიბისა აღწევდა 75 გრადუსს, აღამრთი ნელდებოდა, ხოლო 80 გრადუსის დროს - წყდებოდა. დაშვება ხდებოდა სწრაფად 12 გრადუსამდე, შემდეგ ნელდებოდა, ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში ჩერდებოდა.
ომამდელი დროის ჩვენს წარმოებაში მაინც ვერ მოხერხდა გადასატანი კიბეების დამზადების ათვისება. ხოლო აი, „მაგირუსი“ და მეტცი დამაგრებულები ზის - 6 -ზე,მრავალი წლის განმავლობაში მუშაობდნენ. ისინი შეცვალეს სამამულო წარმოების ამ-32 და ამ-45 მხოლოდ 1955 წლიდან. კ-30-ით წარმატებუკლად მუშაობდნენ 60-იანი წლების შუამდე, როდესაც ისინი სრულად ამოიღეს ექსპლუატაციიდან.
ვერცერთ რუსულ მუზეუმში ვერ იპოვით გადასატან კიბეს კ-30. და მხოლოდ ბალაშიხინის სახანძრო ნაწილში ნომერ 29, მას ფრთხილად ინახავენ, ამასთან, მუშა მდგომარეობაში.